Doha chưa kết thúc là có lợi cho Việt Nam

Theo bà Nicole Wynsch - cố vấn cao cấp về chính sách tại Trung tâm Phát triển Thương mại quốc tế ở Geneva (Thụy Sĩ) - vòng đàm phán Doha khó có thể kết thúc như mong đợi vào trước ngày 1/1/2005, vì hai "nhân vật" lớn nhất trong WTO là Mỹ và EU đều đang rất bận rộn với công việc nội bộ của họ. Đặc biệt, với Mỹ, thúc đẩy vòng đàm phán Doha hay đưa ra bất kỳ quyết định nào với các đối tác nhạy cảm như Việt Nam trong thời gian diễn ra cuộc bầu cử tổng thống 2004 đều là bất lợi đối với vị tổng thống đương nhiệm. Vì vậy, Doha chỉ có thể kết thúc vào khoảng nửa đầu năm 2005.

Đại sứ Ngô Quang Xuân cho rằng, vòng đàm phán Doha chưa kết thúc là một điều lợi cho các nước đang đàm phán gia nhập WTO, vì nếu nó diễn ra đúng như dự kiến thì Việt Nam sẽ phải chấp nhận những điều kiện ngặt nghèo hơn nhiều để vào WTO. Như vậy, Việt Nam phải tính toán lộ trình hội nhập ra sao để gắn với Doha. Điều quan trọng hiện nay với Việt Nam là nằm ở các cuộc đàm phán thương mại song phương, vì nó sẽ quyết định Việt Nam có thâm nhập được thị trường các nước hay không và Việt Nam sẽ mở cửa thị trường cho các nước như thế nào. 

Tuy nhiên, Việt Nam đề nghị các nước đàm phán khi đưa ra các yêu cầu cần dựa trên những đánh giá đúng đối với thực trạng kinh tế Việt Nam. Hiện Việt Nam cùng Nga, Arabia Saudi được xem là những đối tác quan trọng nhất và là ba nền kinh tế lớn trong số các nước đang đàm phán gia nhập WTO. Vì vậy, đôi khi các nước đàm phán thường coi nền kinh tế và thương mại Việt Nam lớn hơn nhiều so với thực tế, và đưa ra những đòi hỏi vượt quá sức của Việt Nam. Đại sứ Ngô Quang Xuân cho rằng, về tiềm năng thì đúng là thương mại và nền kinh tế Việt Nam rất lớn, nhưng Việt Nam là nước mới thoát khỏi chiến tranh và còn nhiều vấn đề cần giải quyết nên cần được hưởng sự ưu đãi và có cơ chế đàm phán linh hoạt hơn các nước khác. 

Cần xúc tiến hội nhập từ cấp cơ sở

Việt Nam đã tham gia đàm phán gia nhập WTO từ cuối năm 1996. Vấn đề đặt ra là làm cách nào để các cấp, các ngành, các địa phương đưa ra được lộ trình hội nhập cụ thể, và nếu chưa thể đáp ứng được yêu cầu mà đối tác đàm phán đưa ra thì có thể xác định rõ cần một lộ trình chuyển tiếp để hội nhập là bao lâu. "Tôi rất mong là trong các kỳ họp Quốc hội, các vị bộ trưởng sẽ được chất vấn về lộ trình hội nhập cụ thể của ngành, bộ mình. Các tỉnh cũng vậy. Bởi vì, lộ trình là xuất phát từ cơ sở, từ các cộng đồng doanh nghiệp chứ không phải từ đoàn đàm phán ngồi với nhau để làm dấu cộng tổng hợp rồi đưa ra phương án hội nhập", Đại sứ Ngô Quang Xuân nói. 

Theo ông, công tác quan trọng hiện nay là giáo dục để nâng cao nhận thức của tất cả người dân, vì khi đã hiểu, sẽ nhận thức đúng. Từ đó, sẽ có chủ trương đúng, có một chương trình hành động đúng và dẫn tới sự thực hiện hiệu quả. 

Việt Nam không thể đứng ngoài các cơ chế đa phương

"Hội nhập đã vào đến mâm cơm của từng nhà", đây là câu nói ví von mà Đại sứ Ngô Quang Xuân đưa ra khi nói đến tiến trình hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp thế giới. Ông nhấn mạnh, Việt Nam phải gia nhập cơ chế đa phương, vì chính lợi ích của mình, kể cả phải chấp nhận các cam kết khó khăn với WTO, hay các lộ trình cam go để thực hiện các bước đã đưa ra trong đàm phán song phương với các nước. "Chúng ta phải tham gia AFTA, phải tham gia APEC, phải vào WTO với chính những nguyên tắc của họ để có thể đứng vững trên đôi chân của mình. Vì lợi ích của dân tộc, Việt Nam không thể đứng ngoài các cơ chế đa phương và chấp nhận bị thua thiệt trong thương mại thế giới", ông khẳng định. 

Có thể nói, cơ chế đa phương tạo cơ sở pháp lý, chính trị cho các nước thành viên để ứng dụng với các nước có quan hệ song phương. Điển hình như các vụ kiện cá tra, cá ba sa và gần đây là vụ kiện tôm giữa Việt Nam và Mỹ. Theo bà Wynsch, nếu đã là thành viên WTO, Việt Nam có thể đưa các vụ kiện trên ra trước ủy ban của WTO, chứ không phải là tại Bộ Thương mại Mỹ - nơi khó có thể đạt được sự phân xử công bằng như Việt Nam mong đợi. Như vậy, Việt Nam cần phải đạt mục đích vào WTO để sử dụng cơ chế hoạt động của tổ chức này nhằm bảo vệ cho lợi ích của hàng hóa và của các doanh nghiệp Việt Nam.

  www.mpi.gov.vn/showtinvan.aspx?lang=4&ma_tinvan=5281 

Theo Đại sứ Việt Nam tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Ngô Quang Xuân, sau những ngày làm việc tích cực ở Geneva tuần qua, Việt Nam được đánh giá đã có bước nhảy vọt trong việc thể hiện thiện chí gia nhập hệ thống thương mại toàn cầu. Ông Xuân đã trao đổi với báo chí xung quanh vòng đàm phán quan trọng này.

- Thưa Đại sứ, các thành viên đánh giá thế nào về sự chuẩn bị của Việt Nam trong vòng đàm phán thứ 7 này?

- Có gần 40 nước thành viên Nhóm công tác Việt Nam gia nhập WTO đã tham gia cuộc đàm phán đa phương với ta. Ngoài ra còn có thêm một phiên đàm phán riêng về lĩnh vực nông nghiệp. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đã tiến hành đàm phán song phương với 13 đối tác, trong đó có EU, Mỹ, Nhật Bản, Canada, Australia, New Zealand và một số nước châu Mỹ Latin. Hầu hết các đối tác đều đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong việc chuẩn bị tài liệu và trả lời các câu hỏi.

Đại diện EU bày tỏ sự hài lòng, cho rằng từ sau phiên 6 (hồi tháng 5 năm nay), Việt Nam đã tiến một bước tương đối xa; đặc biệt, hai cuộc đàm phán song phương tại Brussels và Geneva trước thềm vòng 7 này đạt nhiều kết quả đáng khích lệ. Phía EU hy vọng đàm phán song phương với Việt Nam sẽ tiếp tục được thúc đẩy theo chiều hướng này để hai bên có thể sớm đi đến kết thúc đàm phán trong năm tới.

Bản thân ông Chủ tịch nhóm công tác Việt Nam gia nhập WTO Ho Seung cũng tuyên bố sẽ nỗ lực giúp thúc đẩy tiến trình đàm phán của ta. Một mặt ông kêu gọi Việt Nam tích cực chuẩn bị cho các vòng đàm phán tới, mặt khác cũng lưu ý các nước thành viên phải tích cực hỗ trợ Việt Nam qua các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tăng cường năng lực nhằm giúp nâng cao khả năng đàm phán.

- Những bước tiến lớn lần này của Việt Nam cụ thể là gì?

- Trước hết là trong lĩnh vực hàng hóa, Việt Nam đã thể hiện thiện chí bằng cách giải thích cam kết của mình sẽ giảm mức thuế trung bình. Các dòng thuế đưa ra trong bản chào mới này nhiều hơn và mức độ tiếp cận thị trường trong lĩnh vực dịch vụ được mở rộng hơn. Đối với những lĩnh vực chưa thể có những cam kết cao, chúng ta đã làm rõ hơn được với các đối tác về lộ trình thực hiện. Điều này là hoàn toàn bình thường bởi ngay cả những nước có nền kinh tế thương mại lớn như Trung Quốc cũng có những lĩnh vực họ đề ra một thời gian quá độ là 10 năm.

Nhưng bước tiến quan trọng nhất lần này là Nhóm công tác đã ra một bản "dự thảo báo cáo" tiến trình gia nhập WTO của Việt Nam. Trên cơ sở đó, các đối tác song phương đã bước đầu thể hiện đàm phán thực chất với Việt Nam và điều này có nghĩa là nếu đàm phán thành công thì có thể đi tới ký kết thúc đàm phán. Hoàn thành việc ký kết thúc đàm phán với các đối tác song phương cũng có nghĩa rằng WTO sẽ tiến hành các thủ tục tiếp theo để kết nạp Việt Nam.

- Như vậy 2004 sẽ là một năm rất bận rộn để Việt Nam thực hiện mục tiêu gia nhập WTO vào năm 2005?

- Đúng là rất bận rộn. Các cuộc đàm phán sẽ phải được thúc đẩy mạnh mẽ trong thời gian tới dựa trên đà của vòng đàm phán thứ bảy này. Có thể nói chúng ta sẽ có một năm lao động cật lực và nghiêm túc mới mong thực hiện được mục tiêu đã đề ra. Nhưng tôi tin chúng ta sẽ làm tốt được điều này.

Vòng đàm phán vừa qua cho thấy các bộ ngành đã làm việc rất công phu và phối hợp với nhau hiệu quả hơn, chặt chẽ hơn để đưa ra một bản chào mới được các đối tác đánh giá cao. Đội ngũ các nhà đàm phán của Việt Nam đã thật sự trưởng thành. Tất nhiên là chúng ta cần không ngừng học hỏi những bài học kinh nghiệm của các nước gia nhập WTO trước có hoàn cảnh tương tự.

- Liệu có một sức ép nào về thời gian?

- Tôi nghĩ nếu chúng ta chuẩn bị không tốt thì gia nhập lúc nào cũng có thể là một sức ép. Nhưng rõ ràng là hội nhập càng chậm thì càng mang lại nhiều thua thiệt cho đất nước. Điều quan trọng là không nên coi việc gia nhập WTO như mục đích cuối cùng. Chúng ta vào WTO là để tìm thêm cơ hội tạo môi trường, tạo điều kiện thuận lợi bảo vệ được lợi ích của đất nước để không bị thua thiệt. Vâng, phải vào WTO để tiếp tục tiến lên.

 www.mpi.gov.vn/showtinvan.aspx?lang=4&ma_tinvan=5233 

Đây là nhận định của hầu hết các đại biểu tham gia phiên đàm phán thứ 7 Việt Nam gia nhập WTO diễn ra trong các ngày 10 - 11/12 tại Thụy Sỹ.

Biểu tượng của WTO

Bước nhảy vọt bắt đầu

Giờ đây, sau phiên đàm phán thứ 7 gia nhập WTO, với khối lượng thông tin cung cấp khổng lồ, với việc đưa ra các bản chào mới về hàng hóa và dịch vụ, Việt Nam đã bắt đầu bước nhảy vọt.

Theo một số quan chức Bộ Thương mại, nếu tại những phiên trước, Việt Nam chủ yếu cung cấp tài liệu làm minh bạch các vấn đề, thì lần này, phía đối tác đã bắt đầu thảo luận về các bản chào.

Tiến triển còn thể hiện ở cam kết giảm mức thuế trung bình 4,5% (đạt mức 22%) mà trưởng đoàn đàm phán gia nhập WTO của Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Thương mại Lương Văn Tự đã đưa ra trong phiên họp. Đồng thời, Việt Nam cũng khẳng định sẽ mở rộng mức độ tiếp cận thị trường trong lĩnh vực dịch vụ, cụ thể là trong 10 ngành và 92 tiểu ngành. So với bản chào lần trước, bản chào lần này rõ ràng đã có những điểm điều chỉnh và sửa đổi tích cực.

Đề cập đến các cuộc thương lượng song phương, Thứ trưởng Lương Văn Tự cho biết các cuộc đàm phán "đang tiến gần đến giai đoạn kết thúc".

Kết quả lớn nhất mà phiên họp đạt được chính là bản "những yếu tố ban đầu của dự thảo báo cáo Việt Nam gia nhập WTO" do nhóm công tác đưa ra. Bản dự thảo báo cáo này là tài liệu biên soạn đầu tiên bao gồm các thông tin do Việt Nam cung cấp và những phản hồi đối với các yêu cầu của đối tác đàm phán. Đây cũng là nỗ lực chính thức đầu tiên nhằm xác định một số điều khoản liên quan đến sự gia nhập của Việt Nam. Nói cách khác: "Trên cơ sở bản dự thảo này, các đối tác song phương đã bước đầu thể hiện đàm phán thực chất với Việt Nam và nếu thành công thì có thể đi tới ký kết thúc đàm phán. Hoàn thành việc đàm phán với các đối tác song phương cũng có nghĩa rằng WTO sẽ tiến hành các thủ tục tiếp theo để kết nạp Việt Nam" (Đại sứ Việt Nam tại WTO Ngô Quang Xuân trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ ngày 14/12).

Vẫn còn nhiều việc phải làm

Đây là ý kiến của hầu hết các đại biểu tham dự phiên họp. Theo lời một quan chức Bộ Thương mại, tài liệu "Những yếu tố ban đầu của Dự thảo Báo cáo" chỉ là bước đi đầu tiên, vì để đến được một Nghị định thư, trong đó có bản báo cáo và cam kết thị trường (market process commitments) còn phải qua được khâu thảo luận "dự thảo báo cáo" và "báo cáo cuối cùng".

Hai vấn đề trung tâm của phiên thảo luận bao gồm: mặc dù Việt Nam đã đưa ra một số lượng lớn văn bản, song liệu đã cung cấp đầy đủ thông tin về quy chế thương mại hiện tại và các kế hoạch của mình hay chưa? Các đại biểu cũng quan tâm đến vấn đề liệu những thông tin này có chứng tỏ được Việt Nam sẽ tuân thủ đầy đủ mọi quy định của WTO? Một số đại biểu cho biết họ cần thông tin nhiều hơn và rõ ràng hơn.

Vấn đề thứ hai thu hút sự chú ý của nhiều đối tác là vị trí kinh tế của Việt Nam. Liệu những cam kết cuối cùng của Việt Nam có phản ánh vị trí "một nước thu nhập thấp và nợ nước ngoài lớn" (đánh giá của IMF và WB) không hay là nên tính tới những tiềm năng của Việt Nam như một nền kinh tế đang phát triển có cơ hội lớn để phát triển nhanh?

Việt Nam, được sự ủng hộ của một số nước đang phát triển, giữ lập trường đầu tiên. Điều đó cũng có nghĩa nên xét trong diện được áp dụng linh hoạt hơn, có giai đoạn quá độ dài hơn và được phép trợ cấp hàng xuất khẩu phi nông nghiệp theo những điều khoản đặc biệt của Hiệp định Trợ cấp (bình thường bị cấm).

Một số khác bày tỏ sự cảm thông với nhiệm vụ nặng nề của Việt Nam song lập luận rằng những cam kết của Việt Nam cũng cần phản ánh khả năng cạnh tranh và tiềm năng của mình.

Nói cách khác, mặc dù thống nhất rằng Việt Nam đã bắt đầu bước nhảy vọt song như nhiều đại biểu khuyến cáo, Việt Nam cần phải tăng tốc nhanh hơn. "Đánh giá của chúng tôi là Việt Nam vẫn chưa đến được nơi cần đến". Một số đối tác đàm phán kêu gọi những cải thiện nhiều hơn nữa trong các bản chào hàng hóa và dịch vụ mới sẽ được đưa ra trước phiên họp vào đầu năm 2004.

Bên cạnh hai chủ đề nổi cộm trên, phiên họp cũng đề cập đến một số vấn đề khác.

Về nông nghiệp, Việt Nam mong muốn giữ nguyên mức trợ cấp xuất khẩu như hiện nay và dần dần giảm xuống phù hợp với các điều khoản của WTO. Theo quan điểm của Việt Nam, điều này là cần thiết để bảo vệ nền kinh tế và mức trợ cấp này sẽ không lớn. Tuy thế, một số thành viên phát triển và đang phát triển muốn Việt Nam cam kết không thực hiện trợ cấp xuất khẩu kể từ ngày gia nhập WTO.

Về định giá hải quan, chúng ta yêu cầu có một giai đoạn quá độ để áp dụng hiệp định này, nhưng một số thành viên yêu cầu Việt Nam không nên phân biệt đối xử, bởi Việt Nam đã có một hiệp định song phương với "một thành viên" mà trong đó hiệp định đã được thực thi nhanh chóng.

Đối với vấn đề luật pháp, Việt Nam đã đệ trình một bản kế hoạch hành động, trong đó có một số luật sẽ được trình lên Quốc hội chậm nhất là năm 2007. Nhưng một vài nước thành viên đặt vấn đề liệu các luật này sẽ có hiệu lực không nếu Việt Nam gia nhập WTO vào năm 2005 và liệu Việt Nam có yêu cầu một giai đoạn quá độ không. Đáp lại, Việt Nam đảm bảo sẽ tuân thủ các cam kết của mình ngay sau khi gia nhập WTO cho dù các cam kết này có thể mâu thuẫn với luật pháp hiện hành.

Một số khúc mắc khác xung quanh vấn đề doanh nghiệp thương mại nhà nước, thuế trong nước, quyền sở hữu trí tuệ, các biện pháp vệ sinh và rào cản kỹ thuật cũng được nhiều đại biểu nêu ra.

Với khối lượng công việc khổng lồ như trên, nói như nhiều đại diện của Việt Nam, năm 2004 sẽ là một năm hết sức bận rộn. Tuy nhiên, con đường đã mở và chúng ta không còn cách nào khác là tiến lên phía trước.